Onze confrater Jaak Broekx kwam tegen het eind 2007 naar België terug. Nadat hij 31 jaar lang werkzaam was geweest in Rwanda zelf, volgde hij daarna de Rwandese vluchtelingen in de Tanzaniaanse kampen van Rwandese en Burundese vluchtelingen. Hij bleef daar 13 jaar. Hij is een uiterst zorgvuldige getuigen, die in zijn schriftjes duizenden getuigenissen heeft bewaard.
Wat de gacacaprocessen betreft, heeft hij zelf een aantal getuigenissen weerhouden en geordend, waaruit wij dan op onze beurt een nog meer beperkte keuze hebben gemaakt.

Tanzania aanvaardt geen Rwandese vluchtelingen meer sinds 2003. Niemand kan natuurlijk beletten dat mensen die op de vlucht zijn om hun vel te redden illegaal de grens oversteken. In het kamp Lukore alleen al kwamen 5.500 Rwandezen toe tussen 01/01/2004 en 30/04/2007. Alleen al in januari 2007 kwamen er 152 families toe, soms de man alleen, soms ganse families. Oeganda blijft tot op vandaag de vluchtelingen opvangen. Voor velen onder hen zijn de kampen in Tanzania slechts transitkampen. In het Zuiden van Oeganda, dicht bij de grens met Rwanda en Tanzania, zijn vier vluchtelingenkampen geïnstalleerd voor vluchtelingen uit meerdere landen. In een recent deel van het kamp van Nyakivale, Kibati genaamd, telde met begin juni 2007, 28.000 Rwandese vluchtelingen. Alle vluchtelingen van die kampen krijgen van de Oegandese overheid een halve hectare te beschikking gesteld om buiten het kamp aan landbouw te doen (de vluchtelingen die onlangs vanuit Oeganda naar Rwanda zijn teruggekeerd werden door de overheid buitengezet omdat ze hun koeien zonder toelating hadden laten grazen op plaatsen die voor vluchtelingenakkers waren voorzien).Een groot aantal andere vluchtelingen hebben zich gewoon tussen de bevolking gevestigd, zonder ingeschreven te zijn als vluchteling. Wat Burundi betreft, in 2006 zijn meer dan 15.000 Rwandezen naar Burundi gevlucht, maar de kans dat ze er als vluchteling worden erkend is praktisch onbestaande. Ze vestigen tussen de bevolking en hopen…

De voornaamste reden die deze Rwandezen de laatste jaren aanzet om hun land te ontvluchten blijken de gacaca-processen te zijn. We mogen niet vergeten dat het officieel rapport van de Nationale Dienst van de Gacaca-processen, dat verscheen op 29/05/2007, vermeldde dat 818.564 personen verdacht waren deel te hebben genomen aan de volkerenmoord van 1994, waarvan er nauwelijks 12.000 reeds werden gevonnist… Eind 2007 waren meer dan 800.000 personen beoordeeld door de gacaca, maar dan bereikte het aantal verdachten reeds één miljoen, m.a.w. een tiende van de bevolking, borelingen inbegrepen. De helft van de families in Rwanda werden zo bij geviseerd.

Pater Broekx doet nog opmerken dat, sinds zijn vertrek uit Tanzania, het aantal vluchtelingen toeneemt. Nog nooit, sinds 2002, zijn zoveel burgers het land ontvlucht als tegenwoordig het geval is (t.t.z. van januari tot mei 2008). Velen passeren eerst langs Burundi.

vervolg