Mijmeringen bij het verlaten van het apostolaat bij de Afrikanen in Brussel

We hebben het allemaal meegemaakt hoe na de oorlogsjaren vele missionarissen vanuit Europa naar Afrika vertrokken. Enkele decennia later kwamen echter, vooral uit de landen bij de Grote Meren in het hartje van Afrika, vele Afrikanen hier hun heil zoeken onder de druk van politieke strubbelingen en oorlogsgruwelen; Rond de zestiger jaren van vorige eeuw werd de wijk van Elsene, bij de Naamse poort, een trefpunt voor steeds talrijker Afrikanen die in de hoofdstad aanwezig waren. We wijk werd MATONGE genoemd, in verwijzing naar een drukke markt in Kinshasha.

Reeds vroeg had de Brusselse Kerk oog voor deze nieuwe toestand. Aan de Witte Paters werd gevraagd de pastorale zorg voor de Afrikanen in Brussel ter harte te nemen. Onze confrater Karel Stuer werd er verantwoordelijk voor de pastoraal van de Afrikanen. Hij deed het met hart en ziel. Vele Afrikanen waren op de dool bij hun aankomst, op zoek naar een nieuw vaderland. Het is immers nooit eenvoudig zijn eigen land te moeten verlaten ! De administratieve rompslomp, het dolen bij het bekomen van de nodige ‘verblijfspapieren’, en de problemen van aanpassing en huisvesting, opvoeding en onderwijs, van diploma en werk… het was en is nooit eenvoudig.

Op het goede moment werd het CENTRUM AMANI in de Notelaarssstraat geopend. Het werd een druk bezochte plaats waar Afrikanen terecht kwamen met al hun problemen en zich thuis voelden. Ze vonden er een luisterend oor en begrip voor hun levenssituaties.

Vanaf begin 1996 mocht ik met Karel meewerken om de Afrikanen op te vangen en te helpen bij een vlotte en harmonische integratie. In de eerste jaren van hun aankomst hadden vele Afrikanen het moeilijk met het wantrouwen en de achterdocht waarmee ze soms geconfronteerd werden.

Ze stootten op velerlei vormen van sluipend racisme, vooral bij het zoeken naar huisvesting en werk. Tal van initiatieven werden genomen. Het CENTRUM AMANI is nooit een sociaal bureau geweest. Wel werd geholpen bij het verwijzen en het bemiddelen bij de bevoegde diensten. Cursussen werden ingericht, conferenties gepland, een voedselbank en een Klederenmagazijn verschaften hulp aan de nood-lijdenden. Soms werd beroep gedaan op confraters en vrienden om de Afrikanen te helpen. Elke oproep werd steeds mild en vrijgevig beantwoord.

Op pastoraal vlak werden onze Afrikaanse vrienden geholpen bij het verzorgen van Afrikaanse eucharistievieringen. Doop- en huwelijkspastoraal kreeg steeds meer omvang. Momenten van rouw werden met familie en vrienden meegeleefd. Afrikaanse zangkoren ontstonden, en de Afrikaanse liturgie genoot bijval in de lokale Kerk.

Enkele jaren geleden werd voorgesteld om een Afrikaanse parochie op te richten in Sint-Jans-Molenbeek. Na rijp beraad werd niet ingegaan op het voorstel en onze Afrikaanse vrienden verder aangemoedigd om zich aan te sluiten bij de lokale parochiegemeenschappen. We waren terecht geducht voor het vormen van een zoveelste getto in de hoofdstad. Achteraf beschouwd kan men gewagen van een wijze beslissing, want in elke parochiegemeenschap van het Brusselse gewest lijkt de Afrikaanse aanwezigheid bevruchtend en verrijkend te zijn.

Overal zijn Afrikaanse christenen aanwezig. Vaak getuigen ze van een enthousiast en dynamisch geloof. Ze pompen zuurstof in onze soms vermoeide gemeenschappen. Het is verheugend vast te stellen dat talrijke Afrikanen in de loop der jaren, zich goed hebben kunnen integreren in het sociaal, economisch en cultureel weefsel van onze samenleving.

Naar de toekomst toe lijkt het belangrijk dat onze Afrikaanse broers en zussen hun “wortels” behouden. Ze dienen geen ‘Europeanen te worden met een zwarte huidskleur’. Het zou een verarming zijn voor onze veelkleurige samenleving, waar verscheidenheid in verbondenheid een verrijking voor allen betekent.

In alle domeinen, maar toch vooral in de sociale en medische sector, is hun aanwezigheid gewaardeerd en geprezen. De onvermijdelijke secularisatie dient de rijkdom van de Afrikaanse inbreng in onze samenleving niet in het gedrang te brengen en weg te vegen. Onze welvaart- en verspillingmaatschappij, met de schittering van het klatergoud, bedreigt soms het beleven van de Afrikaanse waarden.

In de voorbije jaren heeft CENTRUM AMANI bijgedragen tot een betere verstandhouding tussen mensen van “hier en ginds”, van ‘autochtonen’ en ‘allochtonen’. Europese jongeren komen er tot gesprek met Afrikanen, en Afrikaanse jongeren worden opgevangen in Europese families tijdens de vakantiemaanden. Dit draagt bij tot een wederzijds begrip en verstandhouding. Muren van vooroordelen storten in elkaar. Zo is het Centrum een plaats van ontmoetingen tussen culturen geworden.

14 jaren aanwezigheid in het Afrikaanse midden in Brussel stemmen me tot dankbaarheid. Het is een boeiend avontuur geweest. Het genoten vertrouwen en vriendschap zullen me steeds bijblijven. Vaak mocht ik getuige zijn van vastberadenheid en volharding bij het zoeken naar oplossingen voor de vele problemen. Het nolit wankelend geloof en de daadkracht van velen hebben me gesticht en gesterkt. Veel mocht ik ontvangen bij het samen delen en zoeken naar toekomstwegen…

Het is mijn overtuiging dat het CENTRUM AMANI op dit moment vanuit een rijk en schoon verleden, nieuwe prioriteiten dient te bepalen naar de toekomst toe. De tijden zijn veranderd en ook de noden dienen een andere invulling te krijgen.

Opties uit het verleden droegen bij tot een vlotte integratie. Het lijkt een normale evolutie te zijn de horizonten verder open te trekken. In Brussel is er vandaag meer dan één MATONGE. In elke deelgemeente zijn talrijke Afrikanen gevestigd. Er heeft een verschuiving plaats.

Het CENTRUM AMANI zal steeds dienst bewijzen en nuttig zijn. Voortaan zal het zwaartepunt van de pastoral bij de Afrikanen echter naar de verschillende pastorale eenheden van de Brusselse Kerk verschuiven. Vanuit de parochies zullen steeds meer oproepen gericht worden naar het CENTRUM dat verder ten dienste zal staan van de Afrikaanse geloofsgemeenschap in Brussel.

Philippe De Vestele